حوزۀ کسب ‌و ‌کار اکتشاف و تولید (E&P)

تبیین مرزهای موجود در صنعت نفت و گاز

با توجه به تعاریف فوق، شرکت‌هایی که از آنها به عنوان شرکت‌های E&P یاد می‌شود، دارای خصوصیات و عملکردهای زیر هستند:

۱- توانمندی‌های فنی:

زمین‌شناسی و ژئوفیزیک، مهندسی مخازن، مدل‌سازی حوضه رسوبی، شناخت مشخصات مخزنی، مهندسی پایه و FEED ، مهندسی حفاری، تاسیسات سطح‌الارضی، راه‌اندازی، روش‌های IOR/EOR، مدیریت و بهینه‌سازی دارایی‌ها، تعمیر و تکمیل چاه‌ها

۲- توانمندی‌های مدیریتی:

 مدیریت چند دیسیپلینی پروژه و طرح، مدیریت و آنالیز ریسک، برون‌سپاری، برنامه‌ریزی عملیاتی و HSE

۳- توانمندی‌های مالی و حقوقی:

روش‌های تامین مالی، مذاکرات حقوقی و قراردادی

۴- توانمندی‌های مدیریت فناوری:

نیازسنجی فن‌آوری‌های موردنیاز میدان و تهیه شرح کار مربوطه و برون‌سپاری

از الزامات اصلی این شرکت‌ها  قبول ریسک برای ورود به پروژه‌های نفتی/ گازی است و داشتن سه شرط اصلی “تامین منابع مالی برای اجرای پروژه” ، “انتقال تکنولوژی روز جهانی” و “به کارگیری مدیریت روز جهانی برای اجرای پروژه” از الزامات یک شرکت E&P محسوب می‌شود که دستیابی به سه هدف فوق هم در سطح بین‌المللی و هم در تعامل کارفرمایان نفتی  کشورهای دیگر نیاز به مدیریت بالا در سه حوزۀ مذکور دارد .

خصوصیات شرکت‌های E&P

تعریف شرکت‌های E&P و تبیین وجوه تمایز آنها با شرکت‌های IOC، OSC و EPC

در ادبیات بین‌المللی صنعت نفت و گاز، شرکت‌هایی که فعالیت‌های اکتشاف، توسعه و تولید نفت و گاز خام را به صورت یکپارچه انجام می‌دهند، تحت عنوان شرکت‌های اکتشاف و تولید (E&P) نامیده می‌شوند.

وجه تمایز این شرکت‌ها از شرکت‌های بین‌المللی نفتی (IOC) در این است که شرکت‌های IOC به فعالیت‌هایی بجز اکتشاف و توسعه در حوزۀ نفت می‌پردازند. این در حالی است که حوزۀ فعالیت یک شرکت  E&Pمنحصر به حوزۀ بالادستی صنعت نفت و گاز است و صرفا متمرکز بر اکتشاف و توسعه می‌باشد. بر اساس مطالعات بین‌المللی، شرکت‌های اکتشاف و تولید عموماً دو استراتژی اساسی دارند: نخست، عملیات بسیار پر ریسک اکتشافی و عملیات توسعه و تولید انجام می‌دهند. دوم، معطوف به روش کسب و استخراج هستند و طی آن به خرید مخازن کشف‌شدۀ متعلق به دیگر شرکت‌ها و سپس بهره‌برداری از آنها اقدام می‌کنند. اما وجه تمایز این‌گونه شرکت‌ها با شرکت‌های EPC و OSC به این شرح است که شرکت‌های ارائه‌دهندۀ خدمات نفتی مانند حفاری که در عرف عملیات بالادستی نفتی عموماً شرکت‌های خدمات نفتی یا  Oil Service Company) OSC) نامیده می‌شوند، به علاوۀ شرکت‌های فعال در زنجیره EPC، جملگی در زنجیرۀ ارزشِ مهندسی، تامینِ کالا و ارائۀ سرویس و خدمات به صنعت بالادستی تعریف می‌شوند.

این شرکت‌ها در جریان اجرای قراردادهای بالادستی نفتی و پس از مرحلۀ اولیه عقد قراردادهای نفتی با برگزاری مناقصه، به عنوان پیمانکار شرکت‌های نفتی) E&P طرف قرارداد با شرکت ملی نفت ایران) برگزیده و به کار گرفته می‌شوند. شمای رو به رو، سطوح  مختلف شرکت‌ها در اجرای پروژه‌های نفت و گاز را نشان می‌دهد:

شرکت‌های نفتی یا شرکت‌های (E&P (Exploration & Production موردنظر، عملکردی کاملاً متفاوت از شرکت‌های OSC و EPC دارند و اغلب ورود مستقیمی در خدمات EPC، EPD یا ساخت کالا‌ها یا ارایۀ خدمات OSC مانند حفاری و خدمات حفاری ندارند. این شرکت‌ها عموماً وظیفۀ سرمایه‌گذاری، تأمین مالی، طراحی و مدیریت عملیات اکتشافی، مهندسی مخزن، ارایه MDP  برای هر مخزن، ADP برای مخازن مرتبط، مدیریت پروژه‌ها، عملیات توسعه میادین نفت و گاز و بهره‌برداری از تأسیسات بالادستی نفتی را بر عهده می‌گیرند که همگی این فعالیت‌ها از جنس مدیریت سرمایه و ریسک، هزینه و نقدینگی و مدیریت چندوجهی است تا در فرآیند اجراء و بهره‌برداری متضمن تأمین منافع سرمایه‌گذاران باشد.

بر اساس شیوه‌نامۀ ابلاغی وزیر نفت، شرکت‌های خدمات نفتی مانند حفاری که در عرف عملیات بالادستی نفت عموماً شرکت‌های خدمات نفتی یا (OSC (Oil Service Company  نامیده می‌شوند، به علاوۀ شرکت‌های فعال در زنجیرۀ  EPCهمگی در زنجیرۀ ارزش مهندسی، تأمین کالا و خدمات بالادستی تعریف می‌شوند و در جریان اجرای قراردادهای بالادستی نفتی و پس از مرحلۀ اولیه امضای قرارداد، با برگزاری مناقصه در یک فضای کاملا رقابتی انتخاب می‌شوند تا به عنوان پیمانکار شرکت‌های نفتی E&P  طرف قرارداد با شرکت ملی نفت ایران برگزیده و به کار گرفته ‌شوند و در یک فضای کاملا رقابتی بتوانند بهترین و موثرترین خدمات و کالاها را از بُعد کیفی، فنی و هزینه‌ای به شرکت‌های E&P ارائه دهند و در فرآیند مدیریت سرمایه و هزینه برای این شرکت‌ها ارزش افزودۀ مطمئنی را فراهم نمایند.
 

شکل زیر فرآیندهای اصلی کسب و کار در شرکت‌های E&P را نشان می‌دهد.