گام بلند ایران در صنعت توربین‌سازی

گروه مپنا با پایان پروژه بزرگ MAP2B و بهره‌برداری تجاری از توربین گازیMGT-70(VER3) ، هم‌اکنون هم‌تراز شرکت‌های مطرح بین‌المللی در زمینه طراحي و توسعه توربین  براي بازار سرويس گام برمی‌دارد. دست‌یابی به توان ۱۸۵ مگاوات و راندمان ۳۶٫۴ درصد در شرایط استاندارد ایزو، دستاوردی مهم در ارائه محصولی ملی با فناوری توسعه یافته بومی محسوب می‌شود.
توربین‌های گازي کلاس E در توليد برق جهان هنوز جایگاه ویژه‌ای دارند. در ایران نیز با نصب توربین‌های کلاسE ، ظرفیت تولید برق کشور به طور چشم‌گیری افزایش یافت و مشکل کمبود برق که در دهه‌هاي 1360 و 1370 بر کشور سایه انداخته بود، تا حد زیادی مرتفع شد. در سال‌های اخير، توربین‌های کلاس E با به روزسازی و ارتقای توان مستمر، نقش بيشتري در تولید نیروی برق کشور ایفا کرده‌اند.

در اواخر دهه 1370 و اوایل دهۀ 1380، گروه مپنا دانش ساخت توربین کلاسE  را در تعامل با صاحبان بین‌المللی این دانش در اختیار گرفت و در این میان ظرفیت‌‌های داخلی متعدد اعم از منابع انسانی متخصص و آموزش‌ دیده تا تجهیزات و ماشین‌آلات پیشرفته‌‌ای که در این سال‌ها و در تعامل تنگاتنگ میان مپنا و شرکای خارجی این گروه دانش بنیان ایجاد شد و توسعه یافت، صنعت برق ایران را به نقطه خودکفایی رساند.
دستاورد این تدبیر، یک دهه بعد بیش از پیش نمایان شد؛ زمانی که به دلیل شرایط ویژه بین‌المللی، برخی صنایع کشور در غیاب شرکت‌های خارجی با مشکل مواجه شدند، آن گاه صنعت توسعه یافته برق به لطف دانش بومی‌‌سازی شده در شرکت‌های دانش بنیان از جمله شركت‌‎هاي گروه مپنا، تمامی تجهیزات اصلی مورد نیاز را در داخل تأمین نمود و پا به دورانی گذاشتیم که به سرعت از خاموشی‌های روزانه و یا در ساعات طولانی فاصله گرفتیم.

گروه مپنا اولین مجموعه ایرانی بود که در منطقه وسیع غرب آسيا و قاره آفریقا به توانایی ساخت تجهیزات اصلی و کلیدی نیروگاهی نظیر انواع توربین‌های گاز و بخار، قطعات بخش داغ توربین‌های گاز، ژنراتور، بویلر و سیستم‌های برق و کنترل دست یافت. اين گروه پس از مرحله جذب دانش فنی مورد نیاز از مطرح‌ترین شرکت‌های جهان در دهه اول فعالیت، در دهه دوم به سوی توسعه و بومی‌سازی دانش فنی و توليد فناوری‌های بومي مورد نیاز گام برداشت. در اجرای این راهبرد، 9 سال پیش پروژه‌ای در مپنا برای ارتقاء یکی از توربین‌های گازی موجود در سبد محصولات گروه تعریف شد. هدف از این پروژه، توسعه توربینی بود که بتواند با به روزسازی ناوگان موجود، ظرفیت و راندمان شبکه برق کشور را افزایش دهد.
محصول این هدف‌گذاری نیز در سه مرحله و با تحقیق و توسعه در گروه مپنا محقق شد. توربین MGT-70(VER3) به عنوان نسخه ارتقاء یافته توربین‌ V94.2 ، دارای ویژگی‌هایی است که موجب ایجاد تغییراتی نسبت به مدل اولیه این ماشین شده است. از جمله این تغییرات می‌توان به بهبود طراحی مکانیکی، بهبود محفظه احتراق، بهبود مسیر گاز داغ، بهبود سامانه خنک‌کاری توربین و بهبود آيروديناميك پره‌های توربین و كمپرسور اشاره کرد. مجموع این تغییرات نیز منجر به بالاتر رفتن توان تولید از 157 مگاوات به 185 مگاوات ‌شده که رقم چشمگیر و قابل توجهی محسوب می‌شود و علاوه بر این، افزایش دو درصدی راندمان توربین در سيكل ساده را به دنبال داشته است.

این در شرایطی است که بيش از 180 توربین V94.2 فعال در نیروگاه‌های کشور قابلیت تبدیل به اين مدل را دارند و این اقدام منجر به افزایش ظرفیت تولید برق کشور به میزان 5000 مگاوات با هزينه به مراتب كمتر از احداث نيروگاه جديد می‌شود.
با توجه به تعداد بالای توربین‌های V94.2 موجود در نیروگاه‌های کشور، ارتقای این توربین‌ها از نظر راندمان و عمر نيز، موجب صرفه‌جویی در سوخت، تولید برق بیشتر و هزينه‌هاي نگهداري كمتر می‌شود.
ارتقای توربین‌ها، زیرساخت‌های تولید برق کشور را به روز می‌کند و به اتلاف کمتر منابع و اثرات زيست محيطي كمتر و البته صرفه‌جویی در مخارج ارزی می‌انجامد. دانش فنی به دست آمده از این پروژه تحقیقاتی تجاری شده نيز که در طراحی و ساخت توربین‌های بعدی مپنا مانند MGT-75 به کار گرفته شده است، از بزرگترین دستاوردهای پروژه MGT-70(VER3) است.
این محصول که بر اساس انباشت تجربه و دانش و فناوری بومی خلق شد، قابلیت رقابت‌پذیری مپنا را در بازارهای داخلی و بین‌المللی این صنعت افزایش می‌دهد. به عنوان نمونه، استفاده از این توربین در پروژه نیروگاه سیکل ترکیبی رمیله عراق، بزرگترین قرارداد صادرات تجهيزات و خدمات فنی و مهندسی تاریخ کشور را رقم زد؛ قراردادی که  با به کارگیری ظرفیت‌های دانشی ایران در حوزه طراحی و مهندسی، صادرات تجهیزات کلیدی پیشرفته نیروگاهی طراحی و ساخت داخل را محقق کرد که دستاوردی بزرگ در صنعت و اقتصاد کشور است.
دولت عراق برای این قرارداد، ضمانت‌نامه دولتی برای پرداخت (Sovereign Guarantee) صادر کرد. مذاكرات قراردادي اين پروژه پيش از آزمايش اولين واحد توربين جديد صورت گرفت و كارفرما، يك شركت حرفه‌ای و مشهور آلمانی در زمينه مهندسی مشاور نيروگاهی را به عنوان بازوی فنی كنار خود داشت. پس از گذراندن یک بازه زمانی يك و نيم ساله، برگزاری جلسات متعدد فنی با مهندسان طراح گروه مپنا و پس از بحث و بررسی‌های فنی، با تأييد مشاور آلمانی، قرارداد نيروگاه سيكل تركيبي رميله عراق شامل 12 واحد توربين گاز و شش واحد توربين بخار به امضاء رسید و تاکنون از 12 واحد توربین گاز در پروژه مذكور، شش واحد (فاز اول نيروگاه) نصب شده و در حال فعالیت است.

يكي از علل مهم موفقیت این محصول را می‌توان در استفاده از پیشرفته‌ترین فناوری‌های روز جهان برای پایش و ارزیابی عملکرد توربین در شرایط واقعی و عملیاتی در سایت نیروگاه سیکل ترکیبی پرند مپنا دانست. این تمهیدات، به علاوه رفرنس‌هاي متعدد بعدي از كاركرد اين محصول در دنيای واقعي ضریب اطمینان بالایی را برای مشتریان فراهم می‌کند تا بتوانند با تکیه بر اطلاعات به دست آمده از بهره‌برداری توربین در شرایط واقعی تولید، نسبت به قابلیت‌ها، کیفیت و کارایی آن اطمینان حاصل کنند.
علاوه بر انعطاف‌پذیری بالا در مقایسه با توربین‌های مشابه، با توجه به آنکه کلیه مراحل طراحی، ساخت، مونتاژ، نصب، راه‌اندازی و بهره‌برداری از MGT-70(VER3) در گروه مپنا انجام شده است، قطعات و خدمات پشتیبانی،‌ نگهداری و تعمیرات دوره‌ای و اساسی این محصول با کیفیت و قیمت مطلوب به مشتریان عرضه مي‌شود.
تلاش‌های مپنا برای دستیابی به فناوری‌های پیشرفته حوزه طراحی و ساخت توربین در این نقطه متوقف نشده و توربین MGT-75 که از نسل بعدی فناوری توربين گاز است در سال 1400 پس از 6 سال پژوهش و تحقیق به ثمر خواهد نشست.